Groeiende zorgvraag van ouderen vraagt om zorgzame gemeenschappen

De bouwopgave voor senioren is groot. Dit gaat niet alleen om aantallen. Innovatie is nodig voor meer zelfredzaamheid. Want het ontbreekt aan zorgpersoneel om het groeiende aantal ouderen met een langdurige zorgvraag in een instelling zorg te kunnen bieden. Het beleid vanuit het Rijk richt zich daarom op de ontwikkeling van nieuwe woonzorgconcepten. Gemeenten zijn bij uitstek de partij om deze zorgzame gemeenschappen van de grond te krijgen, vindt het landelijk opererende Aanjaagteam Wonen, Welzijn, Zorg voor Ouderen.

Er is een groot tekort aan passende woningen voor ouderen die zorg nodig hebben. Het gebrek zal de komende jaren sterk groeien, want het aantal ouderen neemt fors toe. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) verwacht dat er in 2030 ruim 2 miljoen ouderen van 75 jaar of ouder zijn. “Het aandeel ouderen in onze samenleving blijft waarschijnlijk tot 2070 hoog. Met de leeftijd komen ook de gebreken. De verwachting is dat het aantal mensen met dementie in 2040 naar 600.000 stijgt. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van nu. Een groot deel van deze mensen zal thuis blijven wonen”, zegt Heleen Stigter, secretaris van het Aanjaagteam Wonen, Welzijn, Zorg voor Ouderen.

De oplossing kan niet worden gezocht in uitbreiding van het aantal verpleeghuisplekken. Want er zal te weinig zorgpersoneel zijn. Stigter: “Het zou namelijk betekenen dat één op de drie werkenden straks in de zorg nodig zal zijn. Er zijn daarom andere maatregelen nodig om de zorgvraag van ouderen het hoofd te bieden.” Het Aanjaagteam stuurt daarom aan op de ontwikkeling van ‘zorgzame gemeenschappen’.

Zorgzame gemeenschappen

Stigter: “Het zijn gemeenschappen waar mensen naar elkaar omkijken. Dit betekent niet dat mensen persoonlijke zorg aan elkaar gaan leveren en hun buurvouw helpen met douchen. Maar het is bekend dat mensen iets voor elkaar gaan betekenen naarmate ze elkaar kennen en elkaar vaker ontmoeten. Met die zorgzame gemeenschappen creëer je meer samenhang en binding tussen mensen. Bewoners kunnen elkaar ondersteuning bieden op het gebied van welzijn, waardoor zij zich bijvoorbeeld minder eenzaam voelen. Dat draagt bij aan kwaliteit van leven en vermindert de zorgvraag. De zorgprofessionals zijn hierdoor inzetbaar op de zorg die écht nodig is en geleverd moet worden.”

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport stimuleren vanuit het programma Wonen en zorg voor ouderen dat er afspraken komen over de te realiseren ouderenhuisvesting. Stigter: “De uitvoering moet op regionaal en lokaal niveau gebeuren, in de samenwerking tussen gemeenten, woningcorporaties, zorgaanbieders, beleggers, bouwers en ontwikkelaars. We hebben geen tijd te verliezen. Het is daarom belangrijk dat gemeenten de regie pakken, want veel vraagstukken rondom wonen, welzijn en zorg komen bij de gemeenten samen. Zij hebben een belangrijke rol in het programmeren van locaties, het afgeven van vergunningen en het ondersteunen van lokale gemeenschappen via welzijn en Wmo.” Volgens Stigter zijn gemeenten op de goede weg. “Alle gemeenten beseffen dat aanpak van de woonzorgopgave voor ouderen nodig is en dat het een bijdrage levert aan de doorstroming op de woningmarkt. De wil is er, maar het is niet eenvoudig. Als Aanjaagteam brengen we partijen bij elkaar en stimuleren we hen om samen aan de slag te gaan. We merken daarbij dat er een brede behoefte is aan inspirerende voorbeelden en gelukkig zijn die er volop.”

Extra kosten

Een zorggeschikte woning brengt inderdaad extra kosten met zich mee, erkent Heleen Stigter. “Voor corporaties is dat lastig, want zij zijn voor sociale huur gebonden aan bepaalde maximum huurtarieven. Daarvoor kun je geen zorggeschikte woning bouwen. Daarom is er de Stimuleringsregeling Zorggeschikte Woningen (SZGW). Maar met die subsidie is er nog steeds geen sluitende businesscase”, weet Stigter. Toch moet het volgens haar mogelijk zijn om nieuw woonzorgconcepten betaalbaar te maken. “De uitdaging ligt in de ontwikkeling van multigenerationele woonconcepten met een combinatie van (sociale) huur en koop. Zorggeschikte woningen kunnen in zo’n totaalconcept kostendekkend meegefinancierd worden.”