Meer ruimte voor wonen betekent meer ruimte voor kwaliteit

“Met binnenstedelijke transformaties voegen we niet alleen woningen, maar ook kwaliteit toe aan onze steden.” Hoopvol opent voorzitter van het programma Stedelijke Transformatie Jop Fackeldey het tweede jaarcongres op 14 februari in het Evoluon in Eindhoven. Stedelijke transformatie betekent namelijk niet alleen meer ruimte voor wonen. Het biedt ook ruimte om andere maatschappelijke opgaven op te pakken en de leefbaarheid te vergroten. En dat daar samenwerking, uitwisseling en slimme oplossingen voor nodig zijn weten de bijna 500 aanwezigen die werken aan transformatieprojecten als geen ander.

Op een gastvrije ontvangst konden de deelnemers van onder andere gemeenten, provincies en marktpartijen natuurlijk rekenen in het Brabantse Evoluon. Het Rijksmonument is onlangs via een tender gekocht door projectontwikkelaars en bouwers. In samenwerking met Provincie Noord-Brabant en de gemeente Eindhoven gaan zij het iconische gebouw en het omliggende gebied transformeren. Met een toekomstbestendig plan waarin ook andere opgaven zoals duurzaamheid meegepakt worden, willen ze het gebied weer ‘teruggeven aan de Eindhovenaar’. Initiatiefnemer Frits Philips had bij de bouw in de jaren zestig al een vooruitziende blik en een heldere visie voor het gebouw: “Het zou prachtig zijn als het Evoluon een ontmoetingsplek zou worden waar mensen hun kennis, ervaringen, bevlogenheid en inspiratie kunnen delen en uitwisselen op een wijze die op meerdere fronten loont: maatschappelijk en bedrijfseconomisch.” Volgens gedeputeerde Erik van Merrienboer geldt dit ook voor transformatieprojecten. “Je houdt daarin niet alleen rekening met de financiering en economische opbrengsten, maar ook met de maatschappelijke opbrengsten.” En daarmee met de behoeften in de omgeving. “In Brabant zijn we continu op zoek naar die wisselwerking en samenwerking”, benadrukt Merrienboer. “We moeten elkaar helpen. Kleine spelers kunnen de kracht van de grote lenen. Grote spelers profiteren van de lef en innovatiekracht van de kleinere.”

Investeren om kwaliteit toe te voegen

Ook hoogleraar Co Verdaas is optimistisch. “We hebben ons land al eeuwen met de handen gekneed. En ja, het wordt steeds complexer en ingewikkelder. Maar wij kunnen dat, het zit in onze genen.” Maar als we ‘ons Paradijs’ goed willen onderhouden, moeten we er wat voor over hebben, benadrukt Verdaas. “Om dat op te agenda te houden en te krijgen moeten we een goed verhaal hebben. Kwaliteit toevoegen betekent continu investeren. En succes en vooruitgang zijn de resultaten van die investeringen. Wanneer hebben wij voor het laatst grootstedelijke rellen gehad? In Nederland zijn er geen no-go area’s. Dat is allemaal een resultaat van onze investeringen. Dat mag best verteld worden.”

Dat die investeringen nodig zijn, staat buiten kijf. “Wonen in stedelijke gebieden wordt steeds belangrijker. Om aan de vraag te voldoen, hebben we binnenstedelijke locaties waar we nu niets mee doen hard nodig”, benadrukte Fackeldey al in zijn opening. Met die transformaties benut je niet alleen de bestaande fysieke ruimte, maar pak je ook de ruimte om te voldoen aan de wensen van de samenleving, nu en in de toekomst. Combineren van transformatie met extra opgaven zorgt ook voor extra kansen, vinden de verschillende sprekers. En dat blijkt ook wel uit succesvolle transformatieprojecten. In Amsterdam Sloterdijk is bijvoorbeeld samengewerkt met Rijkswaterstaat om de Rijksweg die door het gebied liep aan te passen. Zo werd meer ruimte gemaakt voor wonen, wandelen en groen. Ook projecten als Waalfront in Nijmegen of het Slachthuishof in Haarlem laten zien dat voorzieningen die een belangrijke functie in het gebied hebben, bewaard kunnen blijven. Zodat je ook op die manier aansluit op wat de omgeving vraagt.

Complexiteit accepteren en samenwerken

Partnerschap, synergie en vakmanschap zijn hard nodig vindt Verdaas. “PSV is the message, durf ik hier in Eindhoven wel te zeggen. En daarnaast moeten we een lange adem hebben en erop vertrouwen dat we samen zorgen voor kwaliteit. Daar hoort ook bij dat we de complexiteit van deze enorme transformatie-opgave accepteren.” Het biedt namelijk ook oplossingen. Dat vinden ook Marja Appelman (directeur Woningmarkt van het ministerie van BZK), Paul de Beer (wethouder Breda) en Desirée Uitzetter (voorzitter NEPROM en directeur gebiedsontwikkeling BPD) die tijdens het plenaire panelgesprek filosofeerden over hoe we deze opgaven gezamenlijk kunnen realiseren. “Bij het maken van het plan moeten we rekening houden met die complexiteit en de kansen die er liggen om oplossingen te vinden voor andere opgaven als mobiliteit en duurzaamheid. Maar als het plan er eenmaal ligt, moeten we het wel gewoon uitvoeren. En niet blijven toevoegen en heroverwegen”, benadrukt Uitzetter. De Beer denkt dat we daar dan wel een kompas voor kunnen gebruiken. “Om nieuwe kansen op te sporen, maar ook om de richting bieden die we nodig hebben voor de uitvoering van de plannen.” Ook Verdaas benadrukte dit in zijn lezing. “Het idee dat we dit allemaal nog gaan managen met een plan of een visie moet u vergeten. Je kan met elkaar wel die stip op de horizon zetten, maar het pad er naartoe moet niet dichtgetimmerd worden. Als overheid kunt u richting geven en af en toe knopen doorhakken.” Volgens Appelman is het dan ook van belang om als één overheid op te treden om, ook wettelijk gezien, een beetje richting te geven. “Dat is lastig, maar we moeten het wel proberen. Ik werk in elk geval hard eraan om vanuit het Rijk als één overheid te opereren.”

De hele paneldiscussie is in dit filmpje terug te zien.

Een van de conclusies uit de discussie is dat we samen hetzelfde verhaal moeten schrijven zodat een gedeeld beeld ontstaat van mogelijke kansen. We kunnen van elkaar leren en moeten elkaar helpen om knelpunten op te lossen. Dat is ook precies waar de aanwezigen de rest van de middag aan werken in bijna 25 workshops over uiteenlopende thema’s, En waar het programma Stedelijke Transformatie de komende tijd aandacht aan besteedt. “We werken samen met de ruim 33 projecten in het programma aan cruciale knelpunten”, vertelt Fackeldey. “En we zorgen voor praktische oplossingen. Financiering van projecten is bijvoorbeeld een rode draad waar we hard aan werken. In dat kader lanceerde het ministerie van BZK vorige week de Transformatiefaciliteit. We moeten er nu voor zorgen dat we ook gebruik gaan maken van die oplossingen.”