Hoe laat je wijken meeliften op gebiedsontwikkeling?

Hoe zorg je dat een wijk baat heeft van de gebiedsontwikkelingen die in de buurt plaatsvinden? Hoe maak je hier één integraal, vitaal geheel van? Daarover vertelden Kirsten van de Meeberg en Robin van Ammerlaan (Over Morgen) en Matthijs de Jongh (gemeente Amersfoort) tijdens het derde jaarcongres Stedelijke Transformatie in Amersfoort.

Het Soesterkwartier in Amersfoort is een sterk gemengde wijk met een sterke sociale cohesie, wat deels voortkomt uit de sociaaleconomische problemen van vele bewoners. De gemeente maakt zich niet alleen zorgen om die bewoners. Ook de toegangsweg via De Nieuwe Poort zit al aan zijn capaciteit en de gemeente vreest dat de ontwikkelingen Langs Eem en Spoor de verkeersdruk gaan verergeren. Daarnaast is het nog de vraag hoe klimaatadaptie en de energietransitie hier vorm moet krijgen.

De wijk wordt omringd door gebiedsontwikkelingen. De Kop van Isselt, De Nieuwe Stad, Eemplein, Trapezium en de Wagenwerkplaats vormen samen een hoefijzer van ontwikkeling om de wijk heen. Deze ontwikkelingen, samen aangeduid als ‘Langs Eem en Spoor’, kunnen een grote impact hebben op het reilen en zeilen van het Soesterkwartier. Hoe zorg je dat die impact positief is? Een regiodeal, in samenwerking met adviesbureau Over Morgen moet hierin het verschil maken. Zo probeert de gemeente rijkssubsidie te krijgen voor zowel de ontwikkeling Langs Eem en Spoor als voor het Soesterkwartier. Daarmee willen zij slimme oplossingen creëren die beide ontwikkelingen ten goede komen.

Vijf verbindende pijlers

Aan de hand van de regiodeal wordt in Amersfoort gestreefd naar gezond stedelijk leven voor iedereen en een breed gedeelde welvaart. Dit moet via vijf pijlers gebeuren, zodat het fysieke en het sociale domein worden verbonden:

1. Gezondheid
2. Onderwijs
3. Participatie en armoede
4. Veiligheid
5. Wonen en omgeving

Deze pijlers zijn vertaald in concrete interventies voor het gehele gebied, vertelt Kirsten van de Meeberg. “We willen een groengordel realiseren rondom het Soesterkwartier om bewegen en ontmoeten te stimuleren en de nabijgelegen, maar moeilijk bereikbare, Bokkeduinen te verbinden aan de wijk. Verder moet er woningbouw komen op braakliggende terreinen. Die terreinen kunnen nu al ingezet worden voor extra biodiversiteit in de wijk of als ontmoetingsplekken om verschillende inwoners elkaar te laten ontmoeten. Dat versterkt het sociale netwerk in de wijk.”

Linken met mobiliteit en de energietransitie

Het Soesterkwartier moet ook energieneutraal worden. “Dat willen we bereiken door energie te besparen met buurtprogramma’s. We willen een warmteplan opstellen waarin ook direct de infrastructurele opgaven en wateropgave van de wijk wordt meegenomen en waarbij we steeds ook de versterking van de sociale leefbaarheid van de wijk centraal zetten. En in de nieuwbouw willen we inzetten op circulair bouwen”, aldus Van de Meeberg.

De gemeente wil daarnaast zorgen dat de ontwikkelingen Langs Eem en Spoor bereikbaar zijn, zonder dat de infrastructuur rondom het Soesterkwartier (verder) overbelast wordt. Via de regiodeal wordt daarom ingezet op het vergroten van de verkeersveiligheid, het stimuleren van het openbaar vervoer en het introduceren van nieuwe mobiliteitsconcepten, met name deelconcepten.

Voer voor discussie

In de sessie werd ook gediscussieerd over meeliftmogelijkheden aan de hand van stellingen. Zo zijn de aanwezigen gevraagd of onderling verbonden en openbaar toegankelijk groen op korte afstand randvoorwaardelijk is voor een gezonde en leefbare wijk. Uit de discussie blijkt dat functioneel groen vaak belangrijker wordt gevonden dan onderling verbonden groen. “Benut dat kleine beetje beschikbare ruimte zo goed mogelijk met kwalitatief hoogwaardig groen”, klinkt het uit de zaal. “Als je het groen vervolgens aan elkaar kunt koppelen, dan is dat een mooie bonus.”

Plannen voor vitale wijken moeten zich richten op wijken met aantoonbare sociale problematiek, zo luidt een volgende stelling. Daar kan de zaal zich niet goed in vinden. “Het moet niet alleen gaan over wijken met bestaande sociale problematiek. Plannen moeten idealiter juist ook voorkomen dat deze sociale problematiek ontstaat.” Dat is ook de insteek van de regiodeal. Ook is helder dat er minder lang gepraat moet worden over herontwikkeling. “Begin gewoon, in plaats van zo lang te praten over visie en programma dat je pas over 10 jaar kunt beginnen.”

Koppelen en faseren

Van Ammerlaan en Van de Meeberg benadrukken na de discussie dat het momentum van de gebiedsontwikkeling echt benut kan worden om ook omliggende wijken een impuls te geven. “Koppel de kansen en opgaven en faseer dit op een slimme manier”, zeggen de deskundigen van Over Morgen. “Dit zorgt ook ervoor dat je de bestaande voorzieningen maximaal kunt benutten, in plaats van dat je ze beconcurreert. Een gebiedsontwikkeling biedt juist kansen om voorzieningen te realiseren waaraan ook behoefte is vanuit omliggende wijken. Kortom, maak er één functioneel geheel van!”

Braakliggend terrein is ten slotte ook goed te benutten, tippen de experts van Over Morgen. “Je kunt hier bijvoorbeeld evenementen houden. Dit soort placemaking geeft energie, stimuleert de sociale interactie tussen bestaande en nieuwe bewoners en vergroot het draagvlak voor de algehele gebiedsontwikkeling.”