Van inwonersavond naar online participatie: 5 tips

Bij gebiedsontwikkelingen werd participatie vóór COVID-19 vooral ingevuld met een inwonersavond. De huidige coronamaatregelen zorgen dat samenwerken nu anders moet. Een fysieke bijeenkomst is daardoor (voorlopig) niet meer wenselijk. Hoe kun je dan toch aan participatie doen, zodat processen niet vertragen? Bureau Citisens vroeg het aan haar onderzoekspanel. Wat blijkt? Mensen haken graag online aan.

Voor veel overheden is participatie een lastig onderwerp. De ‘standaard’ aanpak bestaat vaak uit het organiseren van bewonersbijeenkomsten, want dat is een waardevolle manier om goed in gesprek te gaan met mensen en input op te halen. En ook al zag je hier vaak de bekende gezichten, je had wel iets in handen wat op waarde werd geschat. Onderzoeksbureau Citisens onderzocht wat Nederlanders in deze crisisperiode verwachten van de gemeenten. Daaruit blijkt onder meer dat inwoners vinden dat gemeenten dít moment juist moeten aangrijpen om hun bewoners meer digitaal te betrekken. Ofwel: online participatie is juist nu heel gewenst.

Sommige gemeenten, projectontwikkelaars of aannemers hebben twijfels bij de overstap naar online participatie. Je ziet bijvoorbeeld niet wie er meedoen en of de groep respondenten wel representatief is. Dat geeft een onzeker gevoel. Dit neemt niet weg dat online participatie vooral een kans is. Want: er staat niet voorgeschreven hoe je participatie moet aanpakken, ook niet in de Omgevingswet. Wel wordt verwacht dat je bewoners betrekt, ook nu de fysieke samenkomst lastig is. Daarom kun je maar beter zorgen dat je online participatie goed organiseert. Wat moet er in elk geval in het plan staan? Uit Citisens-onderzoek komen de volgende 5 tips:

Tip 1: Laat participatie ‘gewoon’ doorgaan, dat willen mensen

Driekwart van de Nederlanders vindt het prima om nu over andere thema’s dan corona bevraagd te worden. Slechts één op de tien Nederlanders geeft aan dat de gemeente zich nu alleen met het coronavirus moet bezighouden. Ook meent twee derde dat gemeenten deze tijd juist moeten aangrijpen om hun inwoners meer digitaal te betrekken. Met name op thema’s leefomgeving, veiligheid, zorg en de energietransitie willen mensen betrokken worden.

Tip 2: Kies voor een online enquête, dat waardeert íedereen

In het onderzoek is gebruikgemaakt van 8 profielen huishoudens, die verschillen in betrokkenheid en participatie- en communicatievoorkeuren. Aan elke postcode in Nederland is een profiel toegewezen. Alle groepen geven aan het liefst via een online enquête met de gemeente mee te willen denken. Kies dus zeker voor een online enquête.

Tip 3: Zorg voor een offline twist, dat vergroot je bereik

Voldoende respons krijg je door je enquêteplannen af te stemmen op het huishouden dat het meest voorkomt in de wijk. Hoe ga je die bereiken en enthousiasmeren? Doordat van elke postcode in Nederland bekend is welk profiel – en dus de participatie- en communicatievoorkeuren – daar woont, kun je snel de juiste aanpak bepalen en de campagne daarop aansluiten voor het maximale resultaat. Het aanwezige profiel in de buurt is dan sturend. Vaak is een brief of ansichtkaart op de mat een sterk middel. Ook de boodschap en toon stem je af op het profiel.

Tip 4: Gebruik veel beeld, dan haken de ‘unusuals’ ook aan

Een participatietraject is vaak onderdeel van een project. Geef dit project een beeldmerk dat is afgestemd op het type mensen dat in het gebied woont. Door het beeldmerk aan te sluiten bij de aanwezige profielen, voelen mensen zich aangesproken. Ook in de online enquête werkt beeld voor veel groepen. Je kunt bijvoorbeeld foto’s, tekeningen of video’s gebruiken om scenario’s te vergelijken.

Tip 5: Doe aan verwachtingsmanagement, dan blijft het ook participatie

Participatie voelt vaak onterecht aan als een proces waarin je alle regie weggeeft: slechts 3 procent van de inwoners wil dat de gemeente doet wat zij willen. Als inwoners meedoen, vinden ze het belangrijk dat de gemeente goed uitlegt waarom ergens voor wordt gekozen (69%) en dat ze serieus worden genomen (57%). Natuurlijk doen mensen niet voor niets mee: bijna de helft van de mensen vindt dan ook dat de mening van mensen wel doorslaggevend moet zijn bij besluitvorming. Laat dus zien hoe je de meningen meeweegt.

Wat is er nog meer mogelijk?

De online participatiemogelijkheden schieten als paddenstoelen uit de grond: apps, complete platformen en natuurlijk Zoomen met een whiteboard. Je kunt ook een inwonerspanel instellen. Onthoud: participatie is geen doel, maar een middel om een project verder te brengen door meer draagvlak te creëren en het goed aan te laten sluiten op de omgeving – en om te voldoen aan je wettelijke plicht. Kies dan ook voor middelen die aansluiten op dit doel.

Met een campagne die op de doelgroep is afgestemd, is een hoge respons gegarandeerd. De 8 genoemde profielen zijn bekend binnen elke postcode in Nederland. Door die te gebruiken kun je dus ook dat stukje onzekerheid wegnemen, dan weet je zeker of alle groepen voldoende vertegenwoordigd zijn en kun je de onderzoeksresultaten op waarde wegen. Met een online enquête kun je bovendien aan het einde vragen óf iemand betrokken wil blijven en hóe. Dat scheelt bij een volgende participatieronde mensen benaderen.