Tips voor het gebruik van data bij gebiedsontwikkeling

Bij gebiedsontwikkelingen neemt het gebruik van data een enorme vlucht. Een integrale strategie is daarbij belangrijk. Dat blijkt uit de themasessie over dit onderwerp op het jaarcongres Stedelijke Transformatie met Hank Groenhof (Springco Urban Analytics), Jeroen Borst (TNO) en Shahid Talib (Heijmans). Naast drie bouwstenen voor een goede datastrategie, gaven de drie experts tips hoe en wanneer je data inzet.

“Waarom zijn bedrijven als Spotify, ViaVan en Felyx zo succesvol? Dat komt doordat zij inzetten op wat de gebruiker wil, ze koppelen vraag aan aanbod. Zij hanteren een bottom-upstrategie en geen top-downstrategie”, start Groenhof. Dit kan ook bij gebiedstransformaties worden toegepast, vindt de adviseur van Springco. “Wat als de mens de bouwsteen van de stad wordt? Door het gebruik van data over het gedrag en voorkeuren van mensen kan men de gezamenlijke woonvraag van alle individuen beter bedienen. Zo weet men onder andere wie waar in een stad woont, hoe mensen nu verhuizen, wat hun voorkeuren zijn en wat de woontevredenheid van een bepaalde doelgroep is. Hiermee kun je onder andere in kaart brengen welk type woonmilieu meer of minder gewenst is. Een luxe stadswijk, een rustige stadswijk of liever een levendige stadswijk?”

De toepassing van data voor het achterhalen van specifieke woonwensen vormt de basis voor de toekomst van stedelijke ontwikkeling en transformatie. Dat wordt ook wel ‘de stad van onderaf’ genoemd, aldus Groenhof. Steden kunnen hierop inspelen door juist die vraag van onderaf in kaart te brengen en hierop in te spelen i.p.v. de vraag te sturen door eenzijdig aanbod te creëren. Dat vergt voor de urgente woonvraag van deze tijd bijvoorbeeld een andere en snellere bouw door conceptueel bouwen. Om een gezamenlijk startpunt te hebben moet de overheid zorgen voor datatransparantie. Hiermee is de toegang tot data voor iedereen beschikbaar om daarmee ook monopolyvorming te voorkomen.

Sturen op kwaliteit

Bij gebiedstransformaties wordt vaak gekeken naar data die iets zeggen over de efficiency, bijvoorbeeld naar kwantificeerbare indicatoren op het vlak van mobiliteit, vertelt Jeroen Borst, programma manager digitalisation for livability and accesability bij TNO. Terwijl je je bij een gebiedstransformatie moet richten op hoger liggende maatschappelijke doelen. Denk aan sneller op je werk komen, makkelijk ontmoeten en levensgeluk verhogen.”

Wat als bij een stedelijke gebiedstransformatie maatschappelijke doelen leidend zijn? Wat als indicatoren op het vlak van leefbaarheid, gezondheid en gelijke kansen voor verschillende doelgroepen worden gebruikt? Dat zorgt voor een andere manier van kijken naar stedelijke gebiedstransformaties waardoor we meer aantrekkelijke steden kunnen ontwikkelen, denkt Borst. “Steden waar bereikbaarheid, duurzaamheid en leefbaarheid de boventoon voeren.”

Integrale aanpak

Als gebiedsontwikkelaar heeft Heijmans de expertise om vanuit een integrale blik te kijken naar wat een gebied nodig heeft en dat in samenhang vorm te geven, stelt Talib. Hoe geeft Heijmans hier invulling aan? Door in de huidige bebouwing (3D) een extra laag te integreren (4D) zodat betere totaaloplossingen worden geboden die bijdragen aan een gezonde leefomgeving en maatschappelijke opgaven die plaatselijk spelen. Talib vertelt dat die extra 4D-laag bestaat uit drie domeinen:

1. Sociaal domein, waaronder veiligheid en diversiteit.
2. Natuurlijk domein, waaronder circulair en energieneutraal.
3. Ruimtelijk domein, waaronder economische meerwaarde en bereikbaarheid.

Door het toevoegen van deze vierde laag denkt Heijmans op een andere manier over gebiedsontwikkelingen. En daardoor ontstaan ook andere businessmodellen en een willingness to pay. Shahid verwacht bijvoorbeeld dat ook andere spelers daardoor willen meedoen bij gebiedstransformaties. “Bij de energietransitie kijk je op kleine schaal naar oplossingen voor warmtepompen, ga je een schaal omhoog dan zijn het smart grids. Maar wat als je naar dit vraagstuk vanuit een gebied of daarboven bekijkt? Dan kun je naar energie als een dienst gaan kijken, en dit trekt andere partijen aan die hun verantwoordelijkheid hierin gaan nemen.”