Klimaatbestendige transformaties in Breda en Heerhugowaard

Het klimaat is aan het veranderen. We merken het aan lange droge periodes en aan extreme regenbuien. Steden moeten met het klimaat mee veranderen om voorbereid te zijn op deze weerextremen in de toekomst. Maar welke aanpassingen zijn daarvoor nodig in de ruimte en samenleving? Voorbeelden uit Breda en Heerhugowaard laten zien hoe je zorgt voor klimaatbestendige gebiedstransformaties.

Een toekomstbeeld van hetere zomers en zachtere winters. “Fijn, die zomerse temperaturen”, zegt Martijn Klootwijk, manager stedelijk water bij de gemeente Breda. “Maar dit zijn natuurlijk de gevolgen van de klimaatveranderingen. Na een periode van droogte heeft het grondwaterpeil lang nodig om te herstellen. Als er een extreme regenbui valt is er niet alleen waterschade, de bui heeft ook financiële gevolgen. Daarom moeten we kijken naar oplossingen om deze klimaatproblemen op te lossen of te beheersen.” Daarover zijn ook afspraken gemaakt. Het ‘Deltaplan ruimtelijke adaptatie’ bijvoorbeeld. Daarin staat dat overheden klimaat-robuust handelen in hun beleid moeten hebben verankerd voor 2020. In 2050 moeten steden ook zo zijn ingericht.

Leefbare en klimaatbestendige omgeving

Veel binnenstedelijke transformatieprojecten vragen al om klimaat-robuust handelen.
Het stationsgebied in Heerhugowaard ervaart problemen door de hitte. En veel particuliere panden moeten van energielabel wisselen. Breda kijkt naar het samenvoegen van landschap en stedenbouw om zo een stadscultuur te creëren die klaar is voor de toekomst van adaptief ontwerpen. “Breda wil in 2023 een leefbare en klimaatbestendige stad zijn”, benadrukt Klootwijk. “Met meer bovengrondse, blauwgroene, oplossingen. We willen water als grondstof beschouwen, de energietransitie koppelen aan de klimaatadaptatie en het waterbewustzijn en het waterbewust handelen verhogen.” Volgens Kees Kruithof, adviseur strategie en beleid van gemeente Heerhugowaard, kijkt ook zijn gemeente naar aanpassingen in het watersysteem. “En als we onze stedelijke transformatie klimaat-robuust willen laten zijn moeten we ook optrekken met bewoners en bedrijven”, aldus Kruithof. “Die communicatie met verschillende partijen is zeker van belang,” beaamt Klootwijk. Het grondbezit is zowel in Breda als Heerhugowaard veelal in handen van particulieren. Zonder na te denken over participatievraagstukken is het dus lastig om te komen tot een klimaat-robuuste inrichting. “In Breda baseren we onze communicatie op verschillende leefstijlen. Jeugd, starters, bedrijven, ouderen; allemaal hebben ze andere behoeften. De communicatie moet daarop aansluiten. Zo hopen we deze groepen te bereiken en ze bewust te maken van de klimaatproblemen en -oplossingen”, aldus Klootwijk.

Klimaat robuust in Heerhugowaard

Volgens Kruithof kijk je bij een transformatie niet alleen naar het gebied zelf, maar naar de hele stad. “Het water in de stad is in verbinding met alles. Dat zorgt niet alleen voor problemen maar ook voor kansen. Door het water na een extreme stortbui op te slaan in de buurt van woningen, zorgt het voor verkoeling in een warme periode. Bij een complex van studentenwoningen hebben we zo’n wateropvang gemaakt door een diepe waterplas te plaatsen. Door de diepte en het water is het mogelijk om het hele complex in de zomer te verkoelen. Bovendien biedt het een extra buffer voor al het water in het gebied.” Met exploitatieovereenkomsten en zakelijke rechten probeert de gemeente ervoor zorgen dat de stad blijft vergroenen. “Als we meedenken over de plannen voor een gebied, stellen we als voorwaarde dat er groen in het plan komt. Zo proberen we niet alleen op publieke maar ook op private gronden te werken aan de klimaat-robuuste inrichting van de stad.”

Klimaat robuust in Breda

“In projecten in het stationskwartier, bijvoorbeeld het gerechtsgebouw en bij woningbouw in de stad is rekening gehouden met klimaatadaptatie”, vertelt Hans Thoolen, projectmanager bij de gemeente Breda. “Denk aan groene gevels, verkoeling van de stad door waterspeelplekken en waterakkers voor wateropvang.” Ook in nieuwe projecten, zoals het Havenkartier en het CSM-terrein (beiden gelegen ten noordoosten van het station) zet Breda in op klimaatadaptief ontwerpen. “Het zijn twee grote gebieden die we zo willen inrichten dat ze internationale aantrekkingskracht hebben en stedelijkheid langs de rivier bieden. Door functiemenging van wonen, werken en vrije tijd is dit mogelijk. Het gebied wordt op deze manier ‘herstedelijkt’ in plaats van verstedelijkt.” Ook in de haven in het centrum houdt Breda rekening met een klimaat-robuuste inrichting. “In 1964 werd de oude haven gedempt voor de eerste ondergrondse parkeerplaats van Nederland”, vertelt Thoolen. “In 2007 was deze weer verwijderd en stroomde er weer water in de oude haven. Dit project, de ’Nieuwe Mark’, krijgt nu een vervolg. We trekken rivier de Mark verder de stad in, we verdiepen de rivier en we vergroenen de kades. Zo wordt de blauwgroene structuur van de stad, en daarmee de klimaatadaptieve inrichting, vergroot.”

Toekomst

Over de klimaat-robuuste voorbeelden van Breda en Heerhugowaard zijn nog wat bedenkingen. De gemeenten zijn nu vooral bezig met oplossingen voor de gevolgen van de klimaatverandering. “Als het gaat om het aanpakken van klimaatverandering zelf gaat het vooral over de bewustwording bij inwoners en bij de bedrijven”, vindt Klootwijk. “We proberen dit bijvoorbeeld voor elkaar te krijgen met educatie van kinderen, met groene schoolpleinen en waterspeelplekken. Ook hierin moeten we met alle partijen blijven optrekken. Gemeenten kunnen het écht niet alleen.”