Het Zwolse medicijn tegen groeipijn
Dansen tussen rollen en schaalniveaus bij de transformatie van de Spoorzone
De Gentse groeipijnen waarover Peter Vanden Abeele sprak tijdens de programmabijeenkomst Stedelijke Transformatie, herkennen ze in Zwolle. Van 126.000 naar 140.000 inwoners tussen nu en 2040, volgens de prognose. Daarvoor moeten tot 2030 zo’n 6.000 woningen binnenstedelijk worden toegevoegd. Bijvoorbeeld in de Spoorzone, waar verschillende functies en ambities samenkomen. De gemeente Zwolle wil de ontwikkeling van de Spoorzone verbinden aan de initiatieven van onderop én aan de langetermijnvisie van de stad. Hoe pakken zij dat aan?
Zo verbind je je gemeentelijke langetermijnvisie en bottom-upinitiatieven:
- Schep een duidelijk ruimtelijk eindbeeld in de eigen visie
- Verbind en stimuleer lokale energieën in de eigen visie
- Vraag bewoners/betrokkenen hun visie op papier te zetten
- Werk niet te planmatig naar een visie toe; houd ruimte voor en rekening met nieuwe ontwikkelingen
Ook de gemeente Zwolle staat voor een aantal flinke opgaven, los van een passende woningvoorraad. Bereikbaarheid, klimaatadaptatie, groen in de stad en een concurrerende en duurzame economie zijn daar voorbeelden van. In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) staat dat de ontwikkeling van het Stedelijk Netwerk Nederland, waartoe ook Zwolle wordt gerekend, om een ‘doordachte langetermijnstrategie’ vraagt. Alleen zo kan groei gepaard gaan met passende kwaliteit, en – in de woorden van Vanden Abeele – met zo weinig mogelijk groeipijn. Waar de NOVI een doordachte strategie op landelijk niveau moet zijn, zo ambieert de gemeente Zwolle hierin te voorzien met haar gloednieuwe omgevingsvisie.
De Spoorzone als strategisch ontwikkelgebied
De ontwerp-omgevingsvisie van Zwolle is in juni 2020 gepubliceerd en spreekt van de noodzaak om ‘fysiek te groeien naar een compacte stad’. Arjen Vedder, planoloog bij de gemeente, vertelt dat er vier ‘strategische ontwikkelzones’ zijn aangewezen. Bedrijvengebied De Spoorzone, waar eens een NS-werkplaats huisde, is hier één van. Volgens de omgevingsvisie wordt De Spoorzone "een nieuw stuk stad dat samen met de oude binnenstad het nieuwe centrumgebied definieert. En waar het landschap van de IJssel voelbaar en bereikbaar is. Door een vernieuwd station positioneren Zwolle en de regio zich hier in het OV-netwerk van Nederland. Een innovatiedistrict en creatieve broedplaats. Maar ook de plek voor nieuwe en experimentele woonvormen (3000- 4000 woningen) in een hoog stedelijke setting.”
De omgevingsvisie als papieren stadsbouwmeester
Het Zwolse omgevingsvisietraject brengt de ontwikkeling van de Spoorzone in verband met andere ontwikkelingen en opgaven in de stad. “De samenhang der dingen zien en dansen tussen schaalniveau’s”, noemt Vedder dat. Of in de woorden van VINU-projectmanager Tatjana Stenfert Kroese: “De omgevingsvisie vervult in Zwolle de rol die Peter Vanden Abeele als stadsbouwmeester in Gent lijkt te vervullen: het ruimtelijke totaalbeeld scherp houden met het oog op een leefbare, kwalitatieve en coherente stad.” Stenfert Kroese is positief over hoe Zwolle hierbij initiatieven uit het gebied laat aansluiten. “Geen visie die als hindermacht fungeert, maar juist als generator en verbinder van lokale energie. Erg knap dat dat jullie is gelukt.”
Vrienden van Hanzeland
Wat is precies die lokale energie in dit dynamische, maar nog deels onontdekt stukje Zwolle? Daarop geeft de ‘Visie op Hanzeland’ een uitstekend antwoord. Deze visie is opgesteld door betrokken bewoners, eigenaren en partners in het gebied. Geen grote stapel papier, maar 8 bladzijden waarin zeven principes zijn uitgewerkt die inspireren mee te doen aan een aantrekkelijk stadsdeel. Peter Sluijs, die namens de gemeente projectmanager is van de Spoorzone, spreekt hierover met trots. “Een projectmatige aanpak past hier niet, gelet op het versnipperde eigendom en de dynamische context. Deze visie is informeel begonnen, gestuwd door een lokale ‘coalition of the willing’ die al jaren groeiende is. Met deze handzame visie zien we de lange termijn, zonder in de valkuil te stappen om daar al te planmatig naartoe te gaan.”
Dansen tussen schaalniveaus en rollen
Het klinkt logisch om de ontwikkeling van de omgevingsvisie nauw af te stemmen met de gebiedsontwikkeling in de Spoorzone. Maar hoe doe je dat in de praktijk en zorg je ook ervoor dat je kansen kunt pakken die zich terloops voordoen, zoals initiatieven van ‘vrienden’ uit het gebied? Sluijs: “Wat helpt, is dat beide projecten een schare intensief betrokken mensen kennen. Zij zitten er goed in en weten elkaar goed te vinden. Ook voelen ze de vrijheid om kansen te pakken; om te ‘netwerken’ met de stakeholders in het gebied. Als gemeente hebben we daarnaast natuurlijk ook zelf een grondpositie en stellen we regels op. We dansen dus niet alleen tussen schaalniveaus, maar ook voortdurend tussen rollen.”
De Zwolse succesfactoren? “Het feit dat we heel duidelijk onze battles kiezen – waar sturen we als gemeente op en waar laten we los – én het feit dat we op deze locatie de wind al van meet af aan mee hebben. Qua bereikbaarheid, qua groei, qua wilskracht van onderop. Dat zijn factoren die ons hopelijk ook in coronatijd op voorsprong houden.”
Blijf op de hoogte
Wilt u automatisch op de hoogte blijven? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief of volg ons op Twitter of op LinkedIn.
