Hoe kom je tot innovaties in de bouw?

Innovatief en duurzaam woonprogramma

De gemeente Eindhoven verwacht tot 2030 een vraag van 17.700 woningen te moeten beantwoorden. Dat betekent dat er per jaar meer dan 3.000 woningen moeten worden gebouwd. Mariska Louman (gemeente Eindhoven) legt uit hoe de gemeente werkt aan een nieuw innovatief woonprogramma:

• Door Brainport slimheid ook in wonen toe te passen. Dit doen ze door onderwijs, bewoners, bedrijfsleven, overheid en stad te betrekken bij innovatieve ontwikkelingen.
• Door sneller, vraaggerichter, flexibeler en duurzamer te bouwen. Zo ging de gemeente Eindhoven aan de slag met verplaatsbare, flexibele bouw. Ook leren ze met het project Milestone, over 3D betongeprinte woningen.
• Door de toekomst van wonen samen te ontdekken. Het living lab 040 zet in op bewonersgedreven ontwikkelen en testen. Met de bewonerservaring worden nieuwe woonvormen ontwikkeld, getest en doorontwikkeld.
• Door nieuwe investeerders en unusual suspects te betrekken. In het living lab werkt de gemeente niet met standaard bouwers en ontwikkelaars. Partijen komen soms uit een andere industrie (auto-industrie). Ook het betrekken van een GGD of een zorgverzekeraar als partner in ruimtelijke ontwikkelingen is onderdeel van het experiment.
• Door ruimte te bieden aan initiatieven en te experimenten met living labs

Een voorbeeld van zo’n living lab wordt ontwikkeld als onderdeel van de innovatieve ontwikkeling Buurtschap te Veld: een nieuwe, duurzame wijk in Eindhoven, met 650-700 woningen. Het wordt een mix van sociale huur, middenhuur en zelfbouwkavels (huur). Een open en flexibel ontwikkelplan moet hier een hoogwaardige woonwijk laten ontstaan die met de tijd meegroeit. Datzelfde geldt voor de woningen: de wijk krijgt ‘meegroeiwoningen’ (die uitgebouwd kunnen worden als hier behoefte aan is) en ‘meeneemwoningen’ (deze woningen kunnen volledig worden verplaatst naar een nieuwe woonlocatie).

Circulair bouwen met hout

Circulariteit wordt volgens Dennis Hauer van Urban Climate Architects op dit moment voornamelijk ingezet bij individuele zelfbouwprojecten, zoals De Ceuvel in Amsterdam of icoonprojecten in het hogere segment zoals het Amsterdamse Jakarta Hotel. Urban Climate Architects wil zich voornamelijk richten op het segment daartussenin: de mainstream projecten die ongeveer 80 procent van de markt bepalen. Een circulaire aanpak is ook mogelijk voor projecten van woningcorporaties en sociale partijen. Een aandachtspunt hierbij is dat circulaire maatregelen en producten vaak duurder zijn, maar niet per se tot hogere opbrengsten leiden. Bij vastgoed is geld vaak leidend, daarna volgen mens en milieu.

Willen we mens en milieu leidend maken, dan moeten we anders kijken naar de verschillende schaalniveaus binnen een gebouw. De constructie bouw je bijvoorbeeld voor meer dan 100 jaar, terwijl de gevel of het inbouwpakket een kortere cyclus hebben. Onderzoek voor elk schaalniveau wat er nodig is voor meer circulariteit. Zo zijn leasecontracten voor o.a. keukens, liften en vloerafwerkingen redelijk standaard, terwijl het voor de gebouwstructuur nog een zoektocht is hoe we circulaire principes het beste kunnen vertalen.

Het is nodig om in de constructie duurzame materialen te gebruiken en deze materialen anders te waarderen. Denk in waarden en opbrengsten in plaats van kosten. Het bouwen in massief houten constructies, zoals cross laminated timber (CLT), is een belangrijk speerpunt. Hierbij maak je gebruik van volledig hernieuwbaar, demontabel materiaal wat ook nog CO2 opslaat. Urban Climate Architects past dit op dit moment toe op verschillende grote houtprojecten, waaronder een opvangcentrum voor het Leger des Heils in Rotterdam, de realisatie van 200 nieuwe woningen en een bestaand gebouw in het stationsgebied van Dordrecht.

Binnenstedelijke houtbouw

Koopmans kampt met ontwikkel- en realisatieuitdagingen, vertelt Henk Havinga, maar is daarin niet de enige ontwikkelaar. Er moeten tot 2030 een miljoen woningen worden gebouwd en de bouw moet geüpgraded worden door 50 procent minder primaire grondstoffen te gebruiken en in 2050 volledig circulair te zijn. Koopmans speelt hierop in met de fabriek geWOONhout en met het circulaire WOONproduct, genaamd HOUTbaar, opgebouwd uit modules:

• HOUTbaar is volledig demontabel en bestaat uit hernieuwbare grondstoffen.
• De woning is betaalbaar door standaardisatie.
• De woning is duurzaam, gezond en comfortabel.
• De woning is opschaalbaar naar grotere aantallen.
• De woning levert O2 en heeft geen CO2 footprint.
• De bouwtijd is aanzienlijk verkort.
• De modules worden fabrieksmatig gerealiseerd

Naast grondgebonden woningen is het concept HOUTbaar ook toepasbaar voor appartementencomplexen. Daarnaast is het mogelijk twee lagen op bestaande gebouwen op te toppen. Met deze toepassingen wordt conceptbouw ook aantrekkelijk voor binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen. Zo realiseerde Koopmans in samenwerking met Synchroon en de Alliantie een complex met 93 woningen en 10 grondgebonden woningen in Almere.