Hoe maken we meer ruimte voor wonen in de stad?

Tijdens de Dag van de Stad op 30 oktober zat om 10 uur het paviljoen van de Bouwende Stad helemaal vol. Op dat moment lanceerden Bart van Breukelen (voorzitter Neprom), Jop Fackeldey (voorzitter fysieke pijler G32) en Desirée Uitzetter (directeur gebiedsontwikkeling BPD) het nieuwe programma ‘Stedelijke Transformatie: meer ruimte voor wonen’.

Dit programma is een gezamenlijk initiatief van overheids- en marktpartijen die willen stimuleren dat zo veel mogelijk woningen binnen de bestaande stad worden gebouwd. De opgave is immers immens: 1 miljoen woningen in de komende decennia. Diverse onderzoeken tonen aan dat in elk geval zo’n 320.000 woningen in de bestaande stad kunnen worden gebouwd door transformatie van gebieden die nu een andere functie hebben.

Grote en complexe opgave

Het programma Stedelijke Transformatie wil deze opgave intensiveren en bracht tijdens de lancering in kaart wat de aanwezigen van het programma verwachten om op deze manier meer ruimte voor wonen te creëren. Bij de meeste aanwezigen was het gevoel van urgentie duidelijk aanwezig: dit is een grote en complexe opgave. Terecht constateerden verschillende mensen dat nog lang niet iedereen beseft wat de urgentie is. Het programma Stedelijke Transformatie kan een belangrijke rol spelen bij het benadrukken van de urgentie. De deelnemers ondersteunen dit nieuwe programma daarom ook breed.

Financiering

De grote uitdaging is de financiering van deze gebiedsontwikkelingen. Voor de crisis was het vaak de gemeente die grondposities had of beschikte over de financiële mogelijkheden om grote voorinvesteringen te doen. Bij binnenstedelijke gebiedstransformaties gaat het vaak om nog grotere voorinvesteringen dan bij nieuwe uitleglocaties. Naast aanpassingen in infrastructuur, kan het om aankoop van gronden gaan, maar ook om bijvoorbeeld bodemverontreinigingen. Mede door de beperking van de financiële middelen van de gemeenten en de meer organische manier waarop de gebiedsontwikkelingen tot stand komen, zijn hiervoor nieuwe financieringsmodellen nodig. Aanwezigen gaven aan deze nieuwe modellen boven tafel te halen en toe te passen bij de verschillende projecten.

Ook andere manieren van samenwerking tussen overheid en markt kunnen eraan bijdragen dat de transformaties van de grond komen. Hier ligt ook een kans om middelen vanuit andere sectoren te combineren. Als het gaat om bijvoorbeeld bereikbaarheid of duurzaamheid, zijn er vaak andere middelen beschikbaar. Het slim combineren van de geldstromen, kan ervoor zorgen dat stedelijke transformaties makkelijker van de grond komen. Het programma kan een bijdrage leven aan het stimuleren hiervan.

Koppelen opgaven

Los van de kansen die het financieel biedt om opgaven met elkaar te verbinden, biedt de transformatie van een gebied de uitgelezen mogelijkheid om ook met andere opgaven in de stad aan de slag te gaan. Een gemeente heeft immers vaak meerdere ambities op andere vlakken. Denk daarbij aan duurzaamheid, klimaatadaptatie, inclusiviteit en gezondheid. Dit heeft de voortdurende aandacht nodig. Het wonen is regelmatig nog erg sectoraal georganiseerd, waardoor het combineren met andere opgaven niet vanzelf gaat. Een brede blik en verder kijken dan de eigen sector biedt kansen. Door functies te combineren blijft een gebied levendig, maar dit is vaak nog niet vanzelfsprekend. Het gebruik van goede voorbeelden kan inspireren en een impuls geven aan de transformatie. De deelnemers van de Dag van de Stad bevelen het programma Stedelijke Transformatie daarom aan om actief op zoek te gaan naar goede voorbeelden ter inspiratie.

Ontwikkelingen mobiliteit

De ontsluiting van nieuwe binnenstedelijke locaties is vaak ingewikkeld. Op omliggende wegen is het meestal al druk. Nieuwe woningen zorgen voor meer verkeersbewegingen, waardoor de wegen alleen maar drukker worden. Bovendien produceren drukke wegen veel geluid, wat de leefkwaliteit niet ten goede komt. Daar staat tegenover dat op het gebied van mobiliteit en bereikbaarheid de ontwikkelingen snel gaan.

Zelfrijdende auto’s, stillere (elektrische) auto’s, deelauto’s en andere mobiliteitsvoorzieningen, kunnen er binnen afzienbare tijd voor zorgen dat we heel anders met mobiliteit omgaan. De vraag aan het programma is waarmee en in hoeverre je hier al rekening mee kunt houden bij nieuwe ontwikkelingen. Bovendien wordt de ontsluiting vaak als een lastig punt gezien bij binnenstedelijke gebieden. Op het moment dat je buiten de stad nieuwe woonwijken aanlegt, is dit ook een probleem, maar dan op een ander niveau. Mensen moeten dan verder reizen, waardoor andere wegennetten zwaarder worden belast.

Het bestaande slim inzetten

Er is al veel kennis en ervaring. “Zet deze kennis in en maak er slim gebruik van” riepen de deelnemers van de Dag van de Stad op. Steden kunnen veel van elkaar leren, maar het blijft natuurlijk altijd maatwerk. En naast bestaande kennis van mensen, bieden gebieden vaak ook veel waardevolle informatie. Bestaande (historische) structuren of juist specifieke kenmerken van de ondergrond kunnen goede input leveren voor transformaties. Op die manier bereik je nieuwe gebieden met kwaliteit. Het programma Stedelijke Transformatie kan hier een bijdrage aan leveren, door nieuwe kennis toe te passen op concrete locaties, maar juist ook door aandacht te besteden aan goede voorbeelden.