De woningmarkt in provincie Utrecht: een wicked problem
Simpelweg huizen uit de grond stampen om het woningtekort op te lossen, dat is natuurlijk geen duurzame oplossing. Maar ze moeten er wel komen, en snel. Daarbij moet rekening worden gehouden met tal van opgaven, waaronder de energietransitie, mobiliteit en economie. Dit vraagt om samenwerking van veel stakeholders, innovatie en maatwerk. De provincie Utrecht besloot om dit wicked problem bij de horens te vatten en samen met gemeenten, marktpartijen en woningcorporaties naar een oplossing te zoeken, vertelt Menno Smit, projectleider binnenstedelijke ontwikkeling van de provincie Utrecht.
De opgave waarvoor Utrechtse steden staan, is groot: enerzijds moeten ze een groot aantal woningen in korte tijd realiseren, anderzijds moeten ze de leegstand van winkelcentra en bedrijventerreinen tegengaan. Deze opgave moet vervuld worden binnen de zogenaamde rode contouren. Buiten die contouren moet het groen gekoesterd worden en is verstedelijking uitgesloten.
De provincie Utrecht wil de binnenstedelijke ontwikkeling ondersteunen en faciliteren, zodat plannen sneller gerealiseerd kunnen worden. “Vaak kunnen we een meer neutrale positie aan tafel innemen of als een soort bliksemafleider fungeren”, zegt Smit. “Als provincie bemoeien we ons niet met sociale opgaven binnen gemeenten, al houden we ons bijvoorbeeld wel bezig met de kwantitatieve en kwalitatieve binnenstedelijke opgave zoals sociale huurwoningen. Zolang het maar concrete opgaven zijn. We stimuleren daarbij co-creatie en innovatie. Dit kan in de vorm zijn van garantstelling, verbindingen leggen of bijvoorbeeld door externe expertise in te brengen.”
Aanjager en facilitator
De provincie zet vooral in op integrale gebiedsontwikkeling, waarbij woningen worden gecreëerd en leegstand wordt tegengegaan door bijvoorbeeld kantoorbezitters te faciliteren om bestaande gebouwen verder te ontwikkelen voor sociale woningbouw of andere functies dan alleen kantoorfunctie. “We zijn in feite de aanjager van herontwikkeling”, zegt Smit. Daarnaast wordt de samenwerking opgezocht met de U16, dat bestaat uit gemeenten rondom Utrecht. Zo heb je bijvoorbeeld ook snel in kaart wat de gevolgen voor omliggende gemeenten zijn wanneer een gemeente een aantal vierkante meter aan nieuwe winkelruimte creëert. Ook denkt de provincie mee bij de energietransitie. De mogelijkheden en oplossingen voor de woningmarkt hangen hiermee nauw samen. “Woningcorporaties worstelen echt met de energietransitie, dat kunnen ze niet alleen aan”, zegt Smit. “Er moet samen opgetrokken worden.”
Een mooi voorbeeld van die ondersteuning is de 100-dagenchallenge. Hierbij loofde de provincie geld uit aan projecten die in 100 dagen de impasse in hun woningbouwprojecten konden doorbreken – Woerden en Overvecht wonnen de uitdaging. “De challenge is een ludieke innovatiemotor en een laboratorium om te ontdekken welke nieuwe oplossingen nodig zijn om woningbouw in onze provincie te versnellen.”
Tijd voor een Actie Agenda
Om daadwerkelijk tot gebiedsontwikkeling en samenwerking binnen de provincie Utrecht te komen, is een Actie Agenda 2018-2021 (pdf, 1,4 MB) opgesteld met de 123 partners van de provincie. Met hen worden de komende drie jaar elk jaar 7.000 woningen gerealiseerd. Daarbij gelden duidelijke randvoorwaarden: het moet binnenstedelijk zijn, genoeg differentiatie bieden en kwalitatief goed zijn. Daarnaast kent de actieagenda vijf ambities:
- Versnellen: knelpunten in kaart brengen, bijvoorbeeld vanuit het perspectief van de ontwikkelaar en gemeenten.
- Inbreiding: verschillende functies combineren binnen een wijk, zoals wonen en werken.
- Huursegment versterken: afspraken maken tussen beleggers, ontwikkelaars en woningcorporaties om middenhuur te versterken.
- Doorstroming: zorgen dat bestaande starterswoningen weer beschikbaar worden voor starters en jonge gezinnen.
- Monitoring: optimaliseren van de monitoring om eenduidige informatie over de woningmarkt en een toegankelijk systeem om die te verkrijgen.
Om de 123 partijen met elkaar te verbinden voor de uitvoer van de actieagenda, is een netwerkbureau opgericht waarvan de provincie nu kwartiermaker is.
Wat is de rol van de provincie?
Verschillende partijen vragen zich af waar de rol van de provincie of de Ontwikkelingsmaatschappij Utrecht (OMU) eindigt en die van de woningmarkt begint. “Wij willen graag deelgenoot zijn zonder op iemand anders’ stoel te zitten”, zegt Smit van de provincie. “De kerntaak van de OMU is leegstand tegengaan, en dat is toch een andere insteek dan een integrale aanpak. Ook helpt het dat wij vanuit een meer neutrale positie aan tafel zitten of net dat zetje in de rug kunnen geven dat nodig is.”
De rol van de provincie werkt goed in de opgave van de woningmarkt, klinkt het uit de zaal. Vanuit een adviesbureau voor energietransitie wordt geopperd om deze rol van de provincie ook toe te passen in de opgave met de energietransitie. Ook wordt gevraagd of de provincie ook blijft aangehaakt als de plannen eenmaal gerealiseerd zijn. Daarop knikt Smit: “Als provincie blijven we zeker betrokken doordat we altijd vertegenwoordigd zijn in werkgroepen; we blijven aangehaakt zolang nodig is.”
