“Behoud en ontwikkeling van cultureel erfgoed vraagt om flexibiliteit”

Dat de woningbouwopgave en verstedelijking urgente agendapunten zijn, lijdt geen twijfel meer, zo blijkt uit de ruime belangstelling van bestuurders, professionals en beleidsmakers voor het programma Stedelijke Transformatie. Voor steden met een zeer rijke historie kent deze opgave een extra dimensie. Hoe verwezenlijk je die met respect voor en met gebruik van het erfgoed? “Binnen je gemeenschap heb je partijen nodig die met elkaar de liefde voor het erfgoed delen, maar flexibel genoeg zijn om een gezamenlijk doel voor ogen te blijven houden”, aldus wethouder Spijkerman.

Wat zijn de belangrijke opgaves voor Kampen?

Als je bekijkt welke discussies er spelen rond de inrichting van onze gemeente, dan zie je dat een groot deel daarvan te maken heeft met de historie van de stad: het soort panden, de plaatsing van bruggen, het stratenplan enzovoort. Die specifieke problematiek heb je niet in een nieuwe stad. Een oude historische stad vol cultureel erfgoed is een hele verantwoordelijkheid. Je draagt er zorg voor en houdt het in stand, je vertelt het verhaal en je geeft het weer een functie. Zo maak je het weer van iedereen, van de stad.

Op welke manier kun je het erfgoed inzetten voor stedelijke transformatie?

We maken keuzes die draaien om het verduurzamen en behouden van de geschiedenis, maar ook om het bij elkaar brengen van de bewoners en bezoekers van de stad. Zo gaan we bijvoorbeeld nadenken over de mogelijke functies van onze drie stadspoorten, een markant stuk erfgoed in onze gemeente. Ik zou het mooi vinden als cultuur en ontmoeting hierbij centraal staan. We worden in Kampen steeds handiger in het verweven van geschiedenis met nieuwe functies. Een moderne waterkering is voor een groot deel aangelegd langs de contouren van de oude stadsmuur. De kering heeft een vast deel én een mobiel deel dat in geval van hoog water door de hoogwaterbrigade (een groep van 200 vrijwilligers) gezamenlijk wordt opgebouwd. Een uniek fenomeen in de wereld. En bij de bouw van zorginstelling Margaretha is het oude proveniershuis behouden en onderdeel geworden van het nieuwe gebouw. De historische dakkapellen zijn opgenomen in een overkapping in de tuin. Allemaal voorbeelden van hoe je het oude kunt behouden en een functie kunt geven.

Welke vraagstukken zijn specifiek voor een historische stad als Kampen?

De twee grootste knelpunten bij het herbestemmen van historisch panden in de binnenstad zijn de regels die wij onszelf hebben opgelegd en de parkeernorm. Die regels betreffen welstandsnormen, bestemmingsplannen enzovoort. Wij hebben bijvoorbeeld een beschermd dakenlandschap. Daarmee is verduurzaming door zonnepanelen te plaatsen niet zo vanzelfsprekend als in nieuwbouwwijken. Dubbelglas, isolatie; het zijn allemaal duurzaamheidsingrepen die je niet zonder meer toepast in een historische omgeving.
De parkeernorm vormt voor vrijwel iedere stad een vraagstuk, daar is Kampen niet uniek in. Bewoners en hun mobiliteit zijn een belangrijke factor en de leefbaarheid, maar ook onze gastvrijheid naar bezoekers. En als je de mogelijkheid hebt panden te herbestemmen naar wonen, moet de parkeernorm daaraan niet in de weg staan. Een oude binnenstad is gewoonweg niet gebouwd op een hoog percentage autobezit. Gelukkig zijn er ontwikkelingen gaande op dat gebied: met name jonge mensen eisen niet meer per se autobezit en parkeergelegenheid. Dat geeft wat lucht.

Wat is er voor nodig om echt aan de slag te kunnen met de transformatie?

Om een gebiedstransformatie én verduurzamingsslag te realiseren is flexibiliteit van alle betrokkenen een absolute randvoorwaarde. Je moet samen een oplossing voor ogen houden; als iedereen star bij zijn eigen standpunt blijft kom je daar niet. En om iets te bereiken kun je ook niet alles precies hetzelfde houden zoals het ooit was. Je moet de oplossing voor ogen houden. Die oplossing ligt meestal in de functie die je aan een pand of een gebied wil geven. Kies je bijvoorbeeld voor wonen, dan is het voor de haalbaarheid noodzakelijk om te onderzoeken of je de vele vierkante meters die de oude panden op hun zolders hebben, beter kunt benutten door bijvoorbeeld dakkapellen te plaatsen. Dan is de vraag: hoe doe je dat met respect voor het pand? Waar kun je flexibel zijn?

Hoe komt Kampen tot goede oplossingen?

We doen graag mee aan uitwisselingsprogramma’s zoals het programma stedelijke transformatie. Kruisbestuiving leidt tot goede ideeën en nieuwe oplossingen. Zo moeten we in Kampen oppassen dat we bepaalde functies niet steeds verder verdringen naar de randen van de stad. Daarin kunnen we zeker van andere steden leren. Maar ook verduurzaming van particulier eigendom in de binnenstad is een vraagstuk waar we wel denkkracht van anderen voor kunnen gebruiken. Er zijn gewoonweg geen standaardoplossingen, je zult een beetje lef in de aanpak moeten hebben. Ik denk bijvoorbeeld dat er op korte termijn goede, collectieve programma’s moeten komen voor de aanpak van particulier bezit. Daarover wil ik graag van gedachten wisselen en kennis delen.