Regionaal samenwerken en aanhaken op de Nationale Omgevingsvisie

De Nationale Omgevingsvisie legt een hoge prioriteit bij de woningbouwopgave. Wat kan de regio betekenen in het oplossen van het woningtekort? In verschillende regio’s zijn verstedelijkingsstrategieën gemaakt of worden deze ontwikkeld. Hoe maken zij de link tussen de vraag in de diverse regio’s en de individuele gebiedsontwikkelingen? Daarover vertellen Rob van Muilekom (gedeputeerde Utrecht), Paul de Beer (wethouder Breda), Vincent van der Werff (directeur Nationale omgevingsvisie) en Maarten Janssen (projectdirecteur Amvest).

Gezamenlijk optrekken schept de mogelijkheid om samen meer woningen te realiseren. In de provincie Utrecht moeten bijvoorbeeld 150.000 woningen komen. Maar daarbij moet je natuurlijk ook oog houden voor de bereikbaarheid, mobiliteit, het groene open landschap, de waterlopen, biodiversiteit en klimaatadaptatie. De provincie heeft daarom een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie voor de lange termijn ontwikkeld. Gedeputeerde Rob van Muilekom legt uit: “We moeten heel goed nadenken waar we die woningen willen bouwen. En: als je woningen bouwt, moet je zorgen dat die bewoners bereikbaar zijn en zich kunnen verplaatsen. Zonder goede infrastructuur en zonder goede mobiliteit kun je dus geen woning bouwen.” Deze aspecten zijn daarom meegenomen in het Ontwikkelingsperspectief Utrecht Nabij. De provincie wil daarbij zorgen dat de druk niet alleen op het centrum van de stad Utrecht wordt gelegd. Daarom wordt gewerkt aan een Wiel met Spaken in de Grote U met stations rondom de stad die de druk verminderen.

Tempo door schaalniveau

Ook op regionaal niveau wordt samengewerkt aan de verstedelijkingsopgave. Paul de Beer (wethouder Breda) vertelt dat Breda en Tilburg veel gemeen hebben en onderling sterk samenhangen. Inwoners maken bijvoorbeeld gebruik van elkaars voorzieningen en werken of recreëren regelmatig in de regio. Dat maakt het logisch om de ontwikkeling van deze twee regio’s meer in samenhang te bekijken en te ontwikkelen. In de Stedelijke Regio Breda-Tilburg (SRBT) wordt gewerkt aan de verstedelijkingsopgave en in de Regionale Investerings Agenda (RIA) komen alle bovenlokale opgaven samen. “Je kijkt naar het maximale ‘laadvermogen’ van het gebied vanuit het perspectief van gezonde verstedelijking”, vertelt wethouder Paul de Beer van Breda. “Hoe kun je meer woningen realiseren, economische krachten versterken en het mobiliteitssysteem optimaliseren? Als je zo’n logisch schaalniveau pakt, kan het opeens heel snel gaan – de gemaakte bestuurlijke grens geldt niet meer. Zo blijkt dat we buiten de normale programmering voor de komende tien jaar zo’n 25.000 woningen extra kunnen realiseren, die de huidige verstedelijking van ons gebied versterkt.” Die krachtenbundeling werkt ook naar externe partijen toe. “Ik merk een opluchting. ‘Zijn jullie het eindelijk eens?’ Dit andere schaalniveau brengt snelheid, massa en een heldere marsroute waar iedereen blij van wordt.”

De NOVI als handvat en richtlijn

Op regionaal niveau moeten volgens Vincent van der Werff (directeur NOVI) de écht belangrijke keuzes gemaakt worden, waaronder de doorvertaling van de NOVI naar de regionale verstedelijkingsstrategieën. “Dat gemeenschappelijk beeld helpt bepalen hoe je de regio gaat programmeren, want er zijn zaken die met elkaar samenhangen. Je kunt bijvoorbeeld pas bouwen als je weet dat er een goede mobiliteitsontsluiting is. Als dat beeld helder is, kun je ook praten over de gedeelde investeringsstrategie.”
Net als bij de Regionale Verstedelijkingsstrategieën wordt momenteel in acht NOVI-gebieden gebiedsgericht samengewerkt aan integrale opgaven. “Het gaat om nieuwe, ingrijpende opgaven en het is niet de sector die hier aan zet is, zoals bij de Woondeals of Regionale Energiestrategieën”, zegt Van der Werff. Als regio kun je ook zonder een bepaald label aankloppen voor steun bij de Rijksoverheid. Van der Werff: “Parallel aan deze gebiedsgerichte acties hebben we ook de Omgevingsagenda’s per landsdeel. Die zijn de opvolger van de MIRT-gebiedsagenda’s en daarin staat ook wat er speelt in de regio. En daar waar de opgaven stapelen of schuren, kan daar extra of gezamenlijk actie op komen.”

Mogelijkheden voor samenspel

“In stedelijke gebieden zijn we naar integrale ontwikkelingen gegaan waarbij integrale functies elkaar echt ondersteunen en iets toevoegen aan het bestaande stedelijk weefsel”, zegt Maarten Janssen, projectdirecteur Amvest. “Dat integraal denken en werken, door de schalen en thema’s heen, is ook nodig om zaken echt aan elkaar durven te verbinden vanwege alle opgaven die we hebben.” De provincie kan daarbij als schakel fungeren volgens gedeputeerde Rob van Muilekom, vanwege het lef, de mogelijkheden tot samenwerken en kennisuitwisseling op verschillende niveaus. De provincie kent en overziet volgens de gedeputeerde alle plekken en kan samen met gemeentes tot goede plannen komen en steun vragen vanuit het Rijk. En waar het knelt, kan de provincie een bijdrage leveren door slimme combi’s te maken, plekken vrij te maken of samenwerkingen en kennisuitwisseling te zoeken om nieuwe ontwikkeling mogelijk maken.”
Op regionaal verband kun je volgens NOVI-directeur Van der Werff ook kijken naar de meest slimme transformaties. “Je moet voor maximaal rendement gaan op de langere termijn en denken in combinaties. Als bijvoorbeeld een nieuw ov-knooppunt een dubbel aantal woningen kan opleveren, is dat een win-winsituatie. Blijf integraal naar het systeem kijken en onderzoek hoe je samen tempo kan maken. En durf ook te kiezen en te faseren.”