Lou Repetur (Movisie): "Geef mensen zeggenschap over hun leefomgeving"

“Als de sociale kwaliteit van woonwijken op orde is, maken we een wijk echt voor elkaar. Zo ontstaan sociale gemeenschappen en kan iedereen zich er thuis voelen.” Dat stelt Lou Repetur, programmadirecteur bij kennisinstituut voor sociale vraagstukken Movisie. Tijdens het Jaarcongres Stedelijke Transformatie geeft ze tips om die voor sociale kwaliteit in nieuwe wijken voor elkaar te krijgen. Daarop vooruitlopend stelden we haar een paar vragen.

Wat versta je onder sociale kwaliteit?

“Sociale kwaliteit wordt gevoed door verschillende factoren. Het gaat om economische zekerheid voor bewoners, om gelijkwaardigheid en empowerment. Maar ook om inclusie en cohesie waarbij er sprake is van wederkerigheid en respect voor verschillen. Al die aspecten samen dragen bij aan een goede samenlevingsopbouw. Met andere woorden, aan wijken waar mensen gelukkig zijn.”

Waarom is het zo belangrijk om samenlevingsopbouw actief te stimuleren?

“We leven in een samenleving die steeds meer cultureel divers is. Waar mensen vaker alleen wonen en soms eenzaam zijn. Mensen zitten meer dan ooit opgesloten in hun eigen sociaaleconomische klasse en dat herken je aan een ruimtelijke uitsortering: wijken met haves en wijken met have-nots. Er zijn verschillen in bestaanszekerheid, maatschappelijke kansen en er is polarisatie tussen groepen. De samenleving is meer gericht op wij-zij dan op wij met zijn allen.”

Hoe kun je dat doorbreken?

“Alleen maar denken aan goede woningen is onvoldoende. Goed leven bestaat uit een basisgevoel van zekerheid en uit kleine geluksmomentjes. En daarbij is het belangrijk dat mensen elkaar ontmoeten, zodat ze elkaar leren kennen en beter begrijpen. Mensen leven heel erg in hun eigen bubbel en dat leidt tot een beperkt beeld en onterechte gevoelens van onveiligheid. Als je elkaar ontmoet, dan zie je de mensen en niet meer het probleem. Een belangrijke term daarbij is alledaagse attentheid. Dat begint heel klein: een groet op straat kan al heel veel betekenen. Monique Kremer, bijzonder hoogleraar actief burgerschap, heeft onderzoek gedaan naar het belang van alledaagse attentheid in superdiverse wijken.”

Dat gaat niet vanzelf, wat is er nodig om sociale kwaliteit te vergroten?

“We hebben in het programma Wij in de wijk heel veel mooie voorbeelden verzameld hoe je kunt werken aan sociale samenhang in wijken en buurten. Bijvoorbeeld jongeren die in een seniorenflat wonen en de ouderen helpen. Zo creëer je verbinding tussen verschillende groepen in de samenleving. Het geluksgevoel van mensen hangt vooral af van zeggenschap over je directe leefomgeving. Als je mensen eigenaarschap geeft over hun wijk, groeit de tevredenheid.”

Bij stedelijke transformatie maak je nieuwe wijken. Waar moeten de beleidsmakers en projectontwikkelaar op letten?

“Ze moeten de toekomstige bewoners aan de voorkant meenemen. Want samenleven begint lang voordat je in je nieuwe wijk gaat wonen. Laat mensen zelf aangeven waaraan ze behoefte hebben. Willen ze eerst een speeltuin of een buurthuis? Eerder een bibliotheek dan een huisartsenpost? Dat proces om mensen zeggenschap te geven over hun woonomgeving heeft zijn eigen tempo. En dat sluit niet altijd aan bij het tempo dat de beleidsmakers in hun hoofd hebben. Maar als je de mensen niet meeneemt, lukt het niet om een gemeenschap te realiseren en de nieuwe wijk tot een succes te maken.”

Heb je een voorbeeld van het effect van meer zeggenschap?

“In Groningen in de wijk Lewenborg waren twee buurthuizen, maar veel mensen voelden zich daar niet thuis. De koffie kostte er vijftig cent en dat was voor veel mensen in die buurt te duur. Bewoners gaven aan behoefte te hebben aan een eigen plek. De gemeente heeft ze een pand gegeven dat gesloopt zou worden en daar mochten ze alles op hun eigen manier doen. In mum van tijd ontstond daar een weggeefwinkel, een kledingbeurs én was er gratis koffie. Het werd een echte sociale huiskamer en spil in de wijkeconomie. Juist omdat de bewoners hier zelf zeggenschap hadden over hun behoeftes en wat ze gingen doen.”

Wat wil je de deelnemers aan het congres meegeven?

“Elke wijk is anders, dus je kunt het eindresultaat niet kopiëren. Maar je kunt wel leren van de processen die tot een bepaalde uitkomst hebben geleid. Wat maakt het dat de mensen tevreden zijn? Het organiseren van gelukkig samenleven hebben we heel lang onderschat. Dat moet je helpen faciliteren. Dat wil ik meegeven aan de mensen die gebieden gaan transformeren. Kijk verder dan die mooie maquette, want als mensen zich er niet mee verbonden voelen is het niet meer dan een mooi plaatje. Neem de tijd om mensen mee te nemen in het proces. Het is fijn dat de politiek er nu vaart achter zet om huizen te bouwen, maar steek ook energie in de samenlevingsopbouw!”