Stedelijke transformatie is vooral mensenwerk

De gemeente Soest is door het ministerie van Infrastructuur en Milieu aangewezen als ontwikkelingsgebied voor de Crisis en Herstelwet. De wet maakt de binnenstedelijke ontwikkeling van bedrijventerrein Soesterberg-Noord naar een woon- en werkgebied makkelijker. Door de Chw kan de gemeente (aanvraag) procedures verkorten en tien jaar afwijken van geldende normen voor een woonomgeving. Inmiddels is voor de woonwijk Soesterberg-Noord het bestemmingsplan goedgekeurd en zijn de meeste stakeholders blij met de voorgenomen transformatie. Janne Pijnenborg, Wethouder van de Gemeente Soest vertelt over het succesvolle traject. “Dit smaakt naar meer”.

Vergrijzing en verdunning

In opdracht van de provincie en de gemeente zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de toekomst van onze regio. We weten nu dat als we niets doen, we door de vergrijzing en verdunning van huishoudens een onbetaalbare regio worden die niet meer aantrekkelijk is voor jonge mensen. Zij trekken weg waardoor de werkgelegenheid af neemt. We lopen dan de kans dat we een reservaat worden met alleen oudere en rijke inwoners. ‘Dat vinden we een onwenselijk scenario. We hebben als gemeente de taak om voor genoeg en betaalbare woningen zorgen’. En voor woningen heb je ruimte nodig. De aantrekkelijkheid van Soest is dat het in een groene omgeving ligt. We worden omgeven door duinen, bossen en heide. Dat opgeven om woningen bij te bouwen heeft niet de voorkeur.

Ruimte voor natuur en wonen

Toen Vliegbasis Soesterberg in 2008 sloot en een natuurgebied werd, leek het aangrenzende bedrijventerrein Soesterberg-Noord een uitgelezen plek om ook woningbouw te ontwikkelen. Wonen bij een natuurgebied is erg aantrekkelijk, maar wat moet je dan met al die bedrijven? Het was echt net het Wilde Westen in Soesterberg-Noord. Omdat het terrein naast een vliegveld lag dat zo enorm veel lawaai maakte, is er nooit op geluid gehandhaafd. Alles kon en mocht daar. En toen moesten wij als gemeente komen vertellen dat alles zou veranderen. Van een vliegveld naar een natuur- en woongebied; dat is wel even een wereld van verschil. Om de milieuproblemen te beperken moeten de bedrijven met de grootste milieuzone verdwijnen of binnen 10 jaar minder hinderlijk worden gemaakt. We hadden in ons achterzak een alternatieve locatie én een potje met geld van het ministerie en de provincie om de bedrijven te ondersteunen bij een verbouwing of verhuizing.

Toen we gingen praten met de bedrijven over de toekomst van het gebied en vertelden wat de plannen waren, zette dat na verloop van tijd en tot onze eigen verbazing een vliegwiel in beweging. Er besloten enkele bedrijven weg te gaan, omdat de eisen die wij stelden niet uit te voeren waren voor hen. Dat zorgde ervoor dat andere bedrijven dachten; ‘ach, het is voor ons met het oog op de toekomst ook niet zo gek om weg te gaan. We verkopen de grond en gaan ons elders opnieuw huisvesten.’ Over het algemeen is het transformeren van het bedrijventerrein zeer goed en harmonieus verlopen, maar natuurlijk gaat in zo’n traject niet alles alleen maar soepel. Vijf partijen hebben uiteindelijk tot bij de Raad van State geklaagd over onze communicatie over dit traject, maar daar geen gelijk in gekregen.

Stedelijke transformatie is vooral mensenwerk

Dat vliegwiel ontstond niet zonder slag of stoot. We hebben echt iedereen op een lijn moeten krijgen. We begonnen op het moment dat het vertrouwen in de gemeente beneden peil was. De eerste gesprekken die we hebben gevoerd zijn niet mals geweest. In totaal hadden we te maken met 100 bewoners, kleine bedrijven, maar ook multinationals. Daar gaat heel veel energie, tijd en kopjes thee in zitten. Het ging vooral om het geven van vertrouwen. En daarbij ook hard zijn. We doen wat we zeggen en we houden iedereen op de hoogte. Onze boodschap was eigenlijk: de wereld verandert. Deze omgeving blijft niet zoals die is. Maar hoe die verandert, daar kunnen we samen invloed op uitoefenen. Veel van de bedrijven werden bijgestaan door een jurist die ze adviseerde op basis van een oude realiteit. Het toverwoord was uitkopen. Maar dat geldt niet onder de Crisis en Herstelwet, daar moesten we eerlijk en duidelijk over zijn. Dat werd uiteindelijk erg gewaardeerd.

Je moet van moeilijke puzzels houden, maar dan heb je ook wat

Toen ik deze portefeuille kreeg dacht ik echt dat het niets zou worden. Niemand zag eigenlijk iets in dit project. Ik dacht: ‘dit duurt jaren; in elk geval meer dan één bestuurstermijn.’ Ik hield rekening met actiegroepen, de oprichting van nieuwe politieke partijtjes en hele stapels bezwaren. Maar het zat ons allemaal mee. Mensen waren welwillend. We hebben juridische en stedenbouwkundige issues allemaal tegelijk kunnen vastleggen in het bestemmingsplan. Dat leverde snel een positief oordeel van de Raad van State op. Dat gebeurt over het algemeen niet zo snel. Soesterberg-Noord smaakt naar meer. Ik zou nu de binnenstad willen aanpakken. Daar staan kleine bedrijfsruimten in het centrum die we op een soortgelijke manier zouden kunnen herbestemmen. We kunnen onze werkwijze proberen te standaardiseren. Het punt is vooral dat het mensenwerk is. We nodigen iedereen die er meer over wil weten uit om met ons te komen praten. We vertellen graag over onze ervaringen, maar weet wel: voor dit soort binnenstedelijke projecten heb je lef, een gunfactor en een rechte rug nodig.