Zoeken naar ruimte binnen milieunormen

Uiteenlopende milieuregelgeving lijkt vaak een belemmering bij transformatieprojecten. De normen op het gebied van luchtkwaliteit, geluid, externe veiligheid en geur zijn strikt, maar toch zijn er mogelijkheden als je slim omgaat met de regels. Volgens Jeroen van Broekhoven van Rho adviseurs en Adrie Matthijssen van de gemeente Roosendaal loont het daarom te experimenteren. Zorg dat je als gemeente een flexibele houding hebt en ga vroeg in gesprek over de uitgangspunten.

Volgens adviseur Jeroen van Broekhoven verkijken veel gemeenten zich op de striktheid van milieunormen. In de praktijk vallen de maatregelen best mee, maar als gemeente moet je wel slim omgaan met de regels. Vaak zijn er ook mogelijkheden om hierin bestuurlijke afwegingen te maken. Hij neemt het gebied SpoorHaven in Roosendaal als voorbeeld. Dit gebied heeft met uiteenlopende milieuproblemen te maken. In 2009 werd een eerste transitie gerealiseerd, met een stadskantoor, school en kinderdagverblijf op zeer zwaar belaste locaties. De gemeente maakte daarbij gebruik van de Interimwet Stad en Milieubenadering, waarbij het in bepaalde gevallen mogelijk is om af te wijken van wettelijke milieunormen.

De Stad- en milieubenadering

In 2017 kwam de gemeente Roosendaal met een bestemmingsplan voor het overige gebied in SpoorHaven, en opnieuw met een afwijking op de wettelijke milieunormen. Dat kan natuurlijk niet altijd. Met het instrument Stad & Milieu komt de realisering van ruimtelijke initiatieven op milieubelaste plekken dichterbij. Dat is mogelijk door drie sterk samenhangende stappen te doorlopen:

Stap 1: Integreer in een zo vroeg mogelijk stadium van de ruimtelijke planvorming de milieubelangen en tref zoveel mogelijk brongerichte maatregelen.

Stap 2: Benut zo optimaal mogelijk de ruimte binnen bestaande regelgeving.

Stap 3: Wijk af van bestaande wettelijke milieunormen voor bodem, geluid, lucht, stank en ammoniak, als met de eerste twee stappen geen doelmatig ruimtegebruik en optimale leefomgevingskwaliteit worden bereikt.

Dit wettelijk instrument wordt nu nog op een beperkt aantal plekken gebruikt in Nederland. In veel gevallen is de derde stap niet nodig; uit diverse pilots blijkt dat met de eerste twee stappen vaak al veel meer mogelijk is dan in eerste instantie bleek. In Roosendaal is de derde stap pas toegepast nadat goed is gezocht naar ruimte binnen de eerste twee stappen.

Belangrijke succesfactoren

Zoeken naar mogelijkheden binnen milieuwetgeving is vaak een proces van lange adem. Om binnen de milieunormeringen te blijven, heeft Roosendaal bijvoorbeeld in het stedenbouwkundig concept onder andere verschillende bouwhoogtes gehanteerd. Ook is ervoor gekozen om slaapkamers alleen aan de achterkant mogelijk te maken en balkons af te schermen. Het contact met de omliggende en in het plan zittende bedrijven is daarbij essentieel geweest, want samen met hen is de gemeente tot meer passende oplossingen gekomen die voor iedereen winst opleveren. Ook de branding van het gebied en de sfeer waren erg belangrijk voor het succes in SpoorHaven.
Het komt niet vaak voor dat er moet worden afgeweken van wettelijke milieunormen. En dat leert het project in Roosendaal ook. Hoe benut je bijvoorbeeld dan de lokale afwegingsruimte? En hoe toets je de plannen? Uit de praktijk blijkt dat ambtenaren nog moeten leren omgaan met het toepassen van dit stap 3-besluit.