Slim ruimtegebruik in Zuid-Holland

In Zuid-Holland ligt enorme druk op de ruimte door de hoeveelheid ruimteclaims en grote woningbehoefte. Tegelijkertijd is er ook nog leegstand in bijvoorbeeld winkelpanden, kantoorgebouwen en op bedrijventerreinen. De komende tien jaar moeten er 100.000 woningen bij in de provincie. Die woningen wil de provincie samen met haar partners zoveel mogelijk binnen het bestaand stedelijke gebied realiseren. Dat gebeurt onder andere in het actieprogramma Slim Ruimtegebruik, vertellen Onno van Eijk en Jacques Westerink van de provincie.

Met het actieprogramma Slim Ruimtegebruik wil de provincie Zuid-Holland gemeenten, ontwikkelaars en bedrijven diverse stimuleringsregelingen, kennis en expertise bieden om slimmer met de beschikbare ruimte om te gaan. Bestaande bebouwing en infrastructuur worden zo beter benut, leegstand wordt aangepakt en voorkomen en wonen en werken worden meer vermengd. Die woningbouwopgave staat natuurlijk niet op zichzelf, daarbij moet bijvoorbeeld ook rekening worden gehouden met klimaatadaptatie, de energietransitie, de economie en mobiliteit. De provincie Zuid-Holland wil bij deze opgaven en uitdagingen de helpende hand bieden aan gemeenten. Volgens Onno van Eijk, programmaleider Slim Ruimtegebruik bij de provincie Zuid-Holland, is er sprake van een kentering. Voorheen maakte de provincie beleid, gaf subsidie en toetste later. “Nu willen we meepoetsen, door te helpen en te verbinden.”

Met het actieprogramma Slim Ruimtegebruik wil de provincie Zuid-Holland dus bestaande bouw beter benutten en leegstand tegengaan. Als voorbeeld uit een andere provincie noemt Van Eijk Strijp-S in Eindhoven, waar is ingezet op samenwerken vanuit belangen en verbinding. Daar ziet hij kansen. “Als iedereen denkt ‘wat is nu echt belangrijk voor mijn organisatie’ en op basis daarvan inzet op samenwerken, krijg je oplossingen met meerwaarde voor de betrokken partijen en als geheel. Maar natuurlijk is dit makkelijker gezegd dan gedaan, want het is ook keihard werken met elkaar!”

Overzicht, expertise en inspiratie bieden

Om die samenwerking meteen te faciliteren, zorgde de provincie voor een aanpassing van de website. Daarop staat nu alle relevante informatie, alle tools die de provincie biedt – zoals een monitor parkeerruimte – en een overzicht van alle regio-accounthouders met contactgegevens. “Zo zijn we veel beter benaderbaar en heb je gelijk de juiste persoon te pakken”, aldus Van Eijk.
Tussen oktober 2018 en januari 2019 organiseerde de provincie ook drie ‘Realisatietours’. Samen met bestuurders, bouwers en ontwikkelaars bezocht gedeputeerde Adri Bom-Lemstra tijdens die tours inspirerende plekken waar slim ruimtegebruik in praktijk is gebracht. De videoverslagen van die tours staan ook op de nieuwe website. “Die tours inspireerden enorm”, zegt de programmaleider. “Het was zien, beleven en netwerken. Ook was het een soort bestuurlijke kruisbestuiving; elkaar ontmoeten, kennis uitwisselen en verbindingen leggen.”
Met de ‘Vliegende Brigade’ biedt de provincie expertise of mensen aan gemeenten die hierop vastlopen bij binnenstedelijke ontwikkelingen. De gemeente vraagt en de brigade kijkt wat mogelijk is: zelf bijspringen of externe adviseurs betrekken? Inmiddels heeft de provincie een behoorlijke pool van zzp’ers en adviesbureaus. De kosten worden 50/50 gedeeld met de gemeente.

Poetsen in Gouda en Capelle aan den IJssel

Een mooi voorbeeld van ‘meepoetsen’ is de Versnellingskamer Goudse Poort, vindt collega programmaleider Jacques Westerink. Door de enorme leegstand verloederde dit gebied. Na gesprekken met de gemeente heeft de provincie diverse eigenaren en vastgoedontwikkelaars opgezocht en gevraagd ‘wat is jullie belang bij dit gebied?’. Vervolgens heeft de provincie geïnvesteerd in de relatie met de verschillende partijen om vertrouwen te winnen en elkaar echt te leren kennen. Volgens Westerink moet je daarbij meteen transparant zijn over wat wel en niet kan en welke belangen je als provincie hebt – die soms anders zijn dan die van de gemeente. Al pratend kwamen de partijen tot een gedeelde visie voor de Goudse Poort: het gebied had een boost nodig. Welke winkels konden bijvoorbeeld hierheen verhuizen?
In Capelle aan den IJssel kampte het bedrijventerrein Rivium met enorme leegstand. Hoe transformeer je dit gebied naar een fijne woonomgeving met 6.000 woningen? De eerste uitdaging was al om de rechtmatige eigenaren van bepaalde kantoren boven water te krijgen. Uiteindelijk besloten vier reeds aanwezige ontwikkelaars woningen te ontwikkelen en werd een stedenbouwkundige visie ontwikkeld. Zo is Rivium in 2030 een hip woon-werkterrein met diverse voorzieningen, waaronder koffietentjes, supermarkten en cafés.

Meerwaarde aan tafel

De nieuwe rol van de provincie wordt steeds meer opgemerkt door ontwikkelaars. Daarbij zien ze ook de voordelen van de provincie aan tafel; daarmee heb je een partij aan tafel te kan helpen in het proces om met de betrokken partijen de opgave op te pakken. Daarnaast is de mogelijke subsidieverstrekker en toetser al vanaf het begin aan tafel en denkt mee nog voordat het bestemmingsplan wordt gemaakt of aangepast. Dat levert een versnelling van het proces op. Zolang het nodig is, blijft de provincie betrokken en stapt eruit zodra het kan. “Als provincie moet je van buiten naar binnen leren denken”, zegt Van Eijk. “We waren nog te veel gewend om van binnen naar buiten te denken. Maar op deze manier kun je echt dingen voor de samenleving doen, écht samenwerken.”