Kies bij ontwikkeling van spoorzones voor vroegtijdige samenwerking en slimme ontwerpen
Spoorzones zijn populaire locaties voor woningbouw door de directe aansluiting op openbaar vervoer, maar bouwen in spoorzones kent uitdagingen. De combinatie van geluidsoverlast, trillingen, ruimtegebrek en spoorse voorzieningen maken het een complexe opgave. Hoe kunnen we spoorzones toekomstbestendig ontwikkelen, met een prettige leefomgeving én voldoende ruimte voor het spoor?
Door Jesse Rinsma
Aandachtspunten bij de ontwikkeling van spoorzones
- Baseer keuzes bij de ontwikkeling van spoorzones op een integrale benadering van spoorontwikkeling en woningbouw
- Zoek slimme en effectieve oplossingen voor het beperken van geluidsoverlast, luchtkwaliteit en externe veiligheid.
- Laat woningbouw in spoorzones hand in hand gaan met maatregelen gericht op een goede woon- en omgevingskwaliteit
- Betrek belanghebbende partijen – waaronder bestaande én nieuwe bewoners/gebruikers – in het gebied vroegtijdig bij de ontwikkelingen
- Zet in op slimme ontwerpen: maak bijvoorbeeld gebruik van groen als (geluids)buffer tussen spoor en woningen
Spanningsveld woningbouw en spoorontwikkeling
Met de ambitie van het Rijk om jaarlijks 100.000 nieuwe woningen te realiseren, noodzaakt de aanwijzing van geschikte en toekomstbestendige woningbouwlocaties. Publieke vervoersknooppunten en daarmee spoorzones zijn gewilde plekken. Maar bouwen in spoorzones is een complexe opgave. Er komen verschillende omgevingsfactoren samen, zoals geluidsoverlast, trillingen en ruimtegebrek. Hoe dichter je op het spoor woont, hoe meer overlast je ervaart.
Hoewel bijna alle locaties langs het spoor voldoen aan de geluidsnormen, ervaart 10% van de omwonenden geluidsoverlast. Die overlast komt niet alleen van treinen; ook spoorse voorzieningen, zoals relaishuizen, maken geluid en trillen. Het verplaatsen van relaishuizen is echter kostbaar en ingewikkeld. Wanneer het aantal woningen in spoorzones toeneemt, neemt ook het aantal mensen dat overlast ervaart verder toe. Zeker omdat ook het aantal treinen toeneemt. Hierdoor groeit het spanningsveld tussen bouwen bij stations en het spoor.
Zorgvuldige aanpak en slimme ontwerpen
De ontwikkeling van spoorzones tot levendige, bereikbare en gezonde woongebieden vraagt om een zorgvuldige aanpak en doordachte keuzes. Het is belangrijk deze keuzes te baseren op een integrale benadering van spoorontwikkeling en woningbouw, geluid, luchtkwaliteit en externe veiligheid. En het vereist vroegtijdige samenwerking tussen verschillende belanghebbenden. Zodat er vroeg in het proces inzicht is in de wensen en ambities van alle partijen en zodat de partijen gezamenlijk slimme ontwerpen kunnen ontwikkelen.
Weeg hierbij de behoeften van zowel nieuwe als bestaande bewoners af tegen de uitdagingen van geluid, mobiliteit, en ruimte.
Zorg ervoor dat de realisatie van nieuwe woningen langs het spoor hand in hand gaat met het waarborgen van de omgevingskwaliteit. Koppel efficiënt verdichten in spoorzones aan oplossingen die zowel het spoornetwerk als de woon- en omgevingskwaliteit ten goede komen. Zoek bij de inrichting van de ruimte naar effectieve maatregelen om de geluidsbelasting richting woningen te beperken: bijvoorbeeld door groen als buffer langs het spoor te plaatsen.
Praktijkvoorbeeld: spoorzone Hengelo-Enschede
De gebiedsontwikkeling van spoorzone Hengelo-Enschede is dynamisch: door de combinatie van verdichting, functiemenging en versterking van het groen.
Met de ontwikkeling van dit gebied zet Hengelo-Enschede in op het behoud van talent van de universiteit en technologische bedrijven in de regio. Daar zijn zes principes voor opgesteld. Zo moeten bijvoorbeeld de stadscentra ontmoetingsplekken worden, waar hoge dichtheden samengaan met landschapsversterking. Ook wil men langzaam verkeer stimuleren, inwoners een betere woonplek bieden en wonen en werken slim combineren.
Praktijkvoorbeeld: De poort van Hoorn
De herontwikkeling van het stationsgebied ‘de poort van Hoorn’ biedt ruimte voor nieuwe woningen en voorzieningen door het busstation te verplaatsen en de spoorbundel (de sporen en spoorse voorzieningen) te versmallen. Het verminderen van geluidsoverlast is hierbij een belangrijke uitdaging, omdat in het mobiliteitsknooppunt meerdere veroorzakers van geluid samenkomen: een ziekenhuis, tankstation, wegen, sporen, treinstation en stoomtram. Samen met belanghebbenden werkt men aan oplossingen. Voor sommige gebouwen waren aanvullende maatregelen zoals dove gevels of een tweede scherm nodig, maar volledige doelmatigheid was moeilijk te bereiken. In een vroeg stadium zijn de wensen en ambities van alle belanghebbenden gedeeld en is er een intentieovereenkomst gesloten.
